Bosansko pitanje u kontekstu evropskih političkih vrijednosti
| Krug 99 (Circle 99) Sarajevo, Bosna i Hercegovina Rezime sesije od 19. decembar 2023-48 Bosansko pitanje u kontekstu evropskih političkih vrijednosti U posljednje vrijeme Evropske unija daje deklarativnu podršku ubrzanom pristupanju u članstvo Bosne i Hercegovine, dok istovremeno insistira na održavanju instalirane etničke demokratije i ustavne diskriminacije. To se naročito odnosi u diskriminaciju u oblasti aktivnog i pasivnog biračkog prava svakog građanina. Sličan odnos prema Bosni i Hercegovini imaju i Sjedinjene Američke Države koje zvanično etabliraju Bosanski politički poredak samo kao državu sa dva entiteta i tri etniciteta – konstitutivna naroda. Evropska unija od svog osnutka se temelji na najvišim demokratskim standardima, ljudskim pravima i građanskim političkim slobodama. Upravo zbog toga pomenuti zvanični stavovi i pritisci koji se odnose na održavanje postojećeg ustavnopravnog sistema u Bosni i Hercegovini bacaju sumnju u iskrene i prijateljske namjere. Takvu sumnju posebno proizvodi Republika Hrvatska, kao država koja se najviše zalaže za ubrzani pristup Bosne i Hercegovine u članstvo Evropske unije. Osnova njihovog vanjskopolitičkog i diplomatskog djelovanja prema Bosni i Hercegovini zasniva se na održavanju etno-teritorijalnog koncepta koji počiva na kategoriji “konstitutivnih naroda”. Što više, zalaže se za dodatnu etno teritorijalnu segmentaciju iza kojeg slijedi zahtjev za instaliranjem treće izborne jedinice (trećeg entiteta) i principa tzv. „legitimnog predstavljanja“ narodnih grupa. Očekivati je da će evropski put biti uslovljen realizacijom tih ciljeva, čime bi se BiH platila neprihvatljivu cijenu za članstvo u Evropskoj uniji, trajnom legalizacijom podijeljene države i društva i državnog suvereniteta. Tim prije što i srbijanske vlasti u koordinaciji sa entitetskim vlastima RS-a promovišu “velikodržavne ideje” u narativu „ruskog svijeta“ projekat “Srpskog sveta” koji podrazumijevaju integraciju svih Srba u „jedinstvenu naciju” i jedinstvenu “srpsku državu” na štetu Bosne i Hercegovine i drugih područja na Balkanu. Dejtonski ugovor obavezao je Srbiju i Hrvatsku da zaustavi rat i da kao učesnici u ratu potpišu mirovni sporazum s BiH. Ali, državama, aktivnim učesnicima u ratu u BiH, data je i mogućnost da ono što nisu postigli u ratu oružano, postignu u miru politički, putem prava na separatne ugovore sa administrativnim entitetima BiH. U tom kontekstu političkih odnosa može se karakterisati i latentan odnos „evropskih vlasti“ prema bosanskom pitanju. On se očituje u permanentnom zadovoljenju etničkih naspram građanskih principa. To vodi do neodgovornosti političkih elita da uspostave istinsku demokratiju i pravnu državu kojom bi se otklonio svaki oblik ustavne diskriminacije građana kao osnovnog subjekta političkih vrijednosti i prava. Ključni razlog i ne zainteresiranosti BH političkih elita za implementaciju obavezujućih internacionalnih presuda protiv države BiH jeste predvidivo gubljenja vlastitih pozicija stečenih na neuspješnom etno-nacionalističkom konceptu. Zbog toga nastoje i integracije pretvoriti u političko, a ne pravno pitanje. Evropska unija ne bi trebala tretirati Bosnu i Hercegovinu kao zajednicu posebnih naroda (corpus separatum“), izvan demokratskih standarda vlastitih nacija, već treba insistirati na njenoj demokratskoj transformaciji i razvoju bez favoriziranja bilo koje etničke skupine. Državi Bosni i Hercegovini treba Venecijanska komisija ponuditi ustavna rješenja, kao što je činila za druge zemlje u demokratskoj tranziciji, jer se sa dosadašnjim rasporedom političke moći ne mogu očekivati takve promjene koje bi mogle biti predmetom unutrašnjeg etnopolitičkog konsenzusa. Sa pravnog aspekta to znači usklađivanje dejtonskog Ustava države BiH sa konačnim presudama domaćih i inostranih sudova, kao i sa važećim internacionalnim i evropskim dokumentima o zaštiti ljudskih prava i građanskih sloboda. Dakle, demokratski, liberalni standardi prije članstva. Imperativ za bosanskohercegovačko evropsko članstvo treba da bude na usklađivanju i primjeni „evropskih vrijednosti“ i normi koje će se suprotstaviti etničkoj dominaciji i ustavnoj diskriminaciji, i to, na temelju primjene pravnih principa i demokratskih standarada zasnovanih na univerzalnim ljudskim vrijednostima. Bosna i Hercegovina se može politički stabilizirati, postati demokratska i pravna država samo pod uslovom da svaki dio državnog teritorija bude građanski, bez etničke segregacije, kako bi državu svi jednako osjećali svojom, bez obzira gdje sada žive ili gdje su ranije živjeli. Članstvo Bosne i Hercegovine u Evropskoj uniji zasnovana na očuvanju postojećih etno teritorijalnih postulata bio bi jedna od pogubnih opcija za nacionalnu politiku Bosne i Hercegovine, koju nije riješio dejtonski Ustav. Za sada izgradnja pravne i građanske država sa demokratskom strukturom vlasti ostaje u domen utopije u čemu Evropska unija ne smije biti saučesnik. Naprotiv tome, Evropska unija kao uslov za članstvo morala bi bosanskohercegovačke vlasti uslovljavati sa primjenom evropskih vrijednosti u procesu izgradnje pravne države zasnovane na principu građanske ravnopravnosti. To bi ujedno bio i istinski poticaj procesu integracija, povratka povjerenja, razumijevanja i pomirenja između ljudi i naroda BiH. *** Uvodničari na sesiji Kruga 99 od 3. decembra 2023. godine bili su prof.dr. Enver Halilović i dr. Nermin Tursić *** Adil Kulenović, predsjednik |
| Association of Independent Intellectuals – Circle 99 (Bosnian: Krug 99), a leading Bosnian think-tank, was established in Sarajevo in 1993, in the midst of the Bosnian war (1992-1995), while the capital was under siege. Circle 99 provides a platform to bring together intellectuals of various professional and ethnic identities; university professors, members of the Academy of Sciences and Arts of Bosnia and Herzegovina, artists, journalists, entrepreneurs, diplomats, and other prominent figures from Bosnia and from abroad. Multidisciplinary discussions and initiatives are held each Sunday throughout the academic year, in the form of regular sessions about politics, science, education, culture, economy, and other societal issues. The overall goal is to sensitize the public towards a democratic transformation, achieving and maintaining peace, and integration of modern Bosnia into the community of countries fostering liberal democracy. Circle 99 has been declared an organization of special significance for the city of Sarajevo. |
